ΙΣΤΟΡΙΑ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Εξωκλήσια και Ερημοκλήσια

Ελεύθερη Απόδοση στα Νέα Ελληνικά:

Ο Άγιος Λαυρεντίος (περί το 1901) είχε επτά εξωκλήσια, το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, το εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής, το εξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου και τα τρία εξωκλήσια που βρίσκονται στο βορειοδυτικό μέρος του χωριού, το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, το εξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού στην τοποθεσία “Συρβᾶν”, το οποίο χτίστηκε το 1815 με ιδιωτικά κεφάλαια, το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου και το εξωκλήσι του Προδρόμου στην τοποθεσία “Τσιφλίκια”.

Στον προαύλιο του Αγίου Νικολάου σώζεται ένας ετοιμόρροπος ενετικός πύργος, ο οποίος σήμερα χρησιμοποιείται ως αχυρώνας. Στην πόρτα του πύργου, προς το βόρειο μέρος, υπάρχει μια ορθογώνια επιγραφή, αλλά άγνωστο ποιος την κατέστρεψε με σφυρί.
Στην περιφέρεια του Αγίου Λαυρεντίου υπάρχουν επίσης 7 ερημοκλήσια:
– Το ερημοκλήσι του Αγίου Ευθυμίου.
– Το ερημοκλήσι της Παναγίας (Παναγίτσα).
– Το ερημοκλήσι των Αγίων Πάντων.
– Το ερημοκλήσι των Αγίων Αποστόλων, στην τοποθεσία “Παλιοκλήσι”.
– Το ερημοκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
– Το ερημοκλήσι του Προφήτη Ηλία, στο οποίο βρέθηκε η πλάκα που δημοσιεύσαμε.
– Το ερημοκλήσι του Προδρόμου, στην πανέμορφη τοποθεσία “Κουφάλα”, δίπλα στο δρόμο που οδηγεί από τον Άγιο Λαυρεντίο στον Άγιο Γεώργιο. Αυτό το ερημοκλήσι, χτισμένο μόνο με πέτρες σαν μάντρα, βρίσκεται στα σύνορα που χωρίζουν τις δύο περιοχές των δύο κωμοπόλεων. Στο ερημοκλήσι τελούνταν λειτουργία μία φορά το χρόνο, στις 24 Ιουνίου, εναλλάξ από ιερέα του Αγίου Λαυρεντίου και ιερέα του Αγίου Γεωργίου, καθώς θεωρούνταν κοινό κτήμα. Η συνήθεια αυτή καταργήθηκε το 1862 λόγω διαμάχης μεταξύ των δύο χωριών για την τοποθεσία “Αετοφωλιά”, η οποία τότε βρισκόταν στα δικαστήρια.

Μέσα στο χωριό υπήρχαν και άλλα δύο ερημοκλήσια από την εποχή που ζούσαν εκεί μοναχοί:
– Το ερημοκλήσι του Αγίου Νικολάου, πίσω από το σπίτι του Κωνσταντίνου Καραγιάννη και κάτω από το σπίτι του Αλέξανδρου Τοπάλη. Μέχρι το 1854 υπήρχε εκεί εικόνα και καντήλι, αλλά σήμερα δεν σώζεται κανένα ίχνος και ούτε η τοποθεσία του είναι γνωστή.
– Το ερημοκλήσι της Αγίας Τριάδας, που βρισκόταν ανάμεσα στο σπίτι του Γεωργίου Νικολά (που σήμερα ανήκει στον Ιωάννη Γ. Καραγιαννήκη), στο σπίτι του Δημητρίου Κωτηλάκη (το οποίο αγόρασε ο ιατρός Κωνσταντίνος Ζαμανούδης (Παπακώστας) από τη Ζαγορά, το ανακαίνισε και ενσωμάτωσε σε αυτό και το ερημοκλήσι της Αγίας Τριάδας).


Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης
Λόγιος – Μοναχός Μονής Εσφιγμένου
(1835-1902)

Πρωτότυπο Κείμενο:

Ο Άγίος Λαυρεντίος (περί το 1901) έχει ἑπτὰ ἐξωκλήσια τὸ τῆς ἁγίας Παρασκευῆς, τὸ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, τὸ τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου καὶ τὰ τρία ὄντα εἰς τὸ βορειοδυτικὸν μέρος τοῦ χωρίου, τό του Προφήτου Ἠλιοῦ, τὸ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ κατὰ τὴν θέσιν «Συρβᾶν», τὸ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ εἶ αἱ ἰδιόκτητον οἰκοδομηθὲν τῷ 1815, τὸ τοῦ ἁγίου Νικολάου καὶ τὸ τοῦ Προδρόμου κατὰ τὴν θέσιν «Τσιφλίκια», ἐν τῷ προαυλίῳ τοῦ ἁγίου Νικολάου σώζεται ἐνετικός Πύργος έτοιμόρροπος, ὃν σήμερον ἔχουσιν ἀχυρῶνα ἐπὶ τῆς θύρας ὀλίγον πρὸς τὸ βορειον ὑπάρχει ἐνεπίγραφος ὀρθογώνιος πλάξ, ἀλλὰ χεὶρ βέβηλος εξήλειψε τα γράμματα διὰ σφύρας, ὁμοίως δὲ ὑπάρχουσιν εἰς τὴν περιφέρειαν αὐτοῦ καὶ 7 ἐρημοκλήσια, τὸ τοῦ ἁγίου Εὐθυμίου, τὸ τῆς Παναγίας (Παναγίτσα), τὸ τῶν Ἁγίων Πάντων, τὸ τῶν ἁγίων Αποστόλων κατὰ τὴν θέσιν «παληοκλῆσι», τὸ τοῦ ἁγίου Γεωργίου, τὸ τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ ἐν ᾧ εὑρέθη ἡ πλὰξ ἣν ἐδημοσιεύσαμεν, τὸ τοῦ Προδρόμου κατὰ τὴν ρωμαντικὴν θέσιν «Κουφάλα» παρὰ τὴν ὁδον τὴν ἄγουσαν ἀπὸ ἁγίου Λαυρεντίου εἰς ἅγιον Γεώργιον· ἐν τῷ μέσῳ τοῦ διὰ πετρῶν μόνον κτισθέντος δίκην μάνδρας ναΐσκου, εἰσὶ δὲ τὰ σύνορα τὰ χωρίζοντα τὰς δύο περιφερείας τῶν δύο τούτων κωμοπολεων, ἐν τῷ εἰρημένῳ ἐρημοκλητίῳ ἐτελεῖτο ἱερουργία ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ κατὰ τὴν 24 Ιουνίου, τὸ μὲν ἐν ἔτος ὑπὸ ἱερέως ἐξ Αγίου Λαυρεντίου, τὸ δὲ ἕτερον ὑπὸ ἱερέως ἐξ Ἁγίου Γεωργίου ὡς κοινὸν κτῆμα, ἀλλ ̓ ἡ τοιαύτη συνήθεια κατηργήθη τῷ 1862 ἕνεκα ἔριδος τῶν δύο χωρίων, διότι τότε εὑρίσκοντο εἰς τὰ δικαστήρια διὰ τὴν τοποθεσίαν τὴν καλουμένην «Αετοφωλιά».

Ἐντὸς τοῦ χωρίου ὑπῆρχον καὶ ἄλλα δύο ἐρημοκλήσια ἀπὸ τῆς ἐποχῆς καθ ̓ ἣν και ῴκουν μοναχοί, τὸ τοῦ ἁγίου Νικολάου ὄπισθεν τῆς οἰκίας τοῦ Κωνσταντίνου Καραγιάννη καὶ κάτωθεν τῆς οἰκίας τοῦ ̓Αλεξάνδρου Τοπάλη ἐνᾧ μέχρι του 1854 ὑπῆρχεν εἰκὼν καὶ κανδήλα, σήμερον δὲ οὐδὲν ἰχνος σώζεται οὐδὲ ὁ τόπος γνωρίζεται τὸ δὲ ἕτερον τῆς ̔Αγίας Τριάδος ἦτο μεταξὺ τῆς οἰκίας τοῦ Γεωργίου Νικολα ἣν σήμερον κατέχει ὁ Ἰωάννης Γ. Καραγιαννήκης, τῆς τοῦ Δημητρίου Κωτηλάκη οἰκίας, ἣν ἀγοράσας ὁ ἐκ Ζαγοράς Ιατρός Κωνσταντίνος Ζαμανούδης (Παπακώστας) καὶ ἀνακτίσας αὐτὴν παρέλαβε καὶ τὸ εἰρημένον ἐρημοκλήσιον τῆς ̔Αγίας Τριάδος ἐντὸς αὐτῆς τῆς οἰκίας.